Klimanýn kullanýldýðý yerin ihtiyacýna baðlý olarak kompresörün dönme hýzýný ayarlayýp, ihtiyaç olan kapasite için, elektrik sarfiyatý yaparak çalýþan klimalardýr.
Isý birimidir. Ýngilizce dilinde bir kýsaltma olup, British Thermal Unit kelimelerinin baþ harflerinden oluþmuþtur. 1 Libre sudaki sýcaklýðý 1 Fahreneit deðiþtirebilmek için gerekli olan ýsý miktarýna BTU denir. Bth/h ise British Thermal Unit/Hour´un kýsaltmasýdýr ve klimanýn bulunduðu ortamdan, bir saatte atabildiði ýsý miktarýný gösterir.
Klimanýn çalýþma yöntemi, belirli bir basýnç altýnda bulunan sývý haldeki akýþkanýn istenilen sýcaklýkta buharlaþtýrýlmasý ve buhar halden tekrar sývý hale döndürülmesidir. Çalýþma prensibini termodinamiðin ikinci kanunu açýklar.
Çevrim malzemesi olarak kullanýlan gaz bir kompresör aracýlýðýyla emilip sýkýþtýrýlarak sývýlaþtýrýlýr. Sýkýþtýrma sýrasýnda açýða çýkan ýsý bir fan vasýtasý ile atmosferik çevreye (dýþ ortama) atýlýr . Bu sývý daha sonra genleþme valfi tarafýndan üzerindeki basýncýn düþürülmesi ile bulunduðu ortamdan ýsý çekerek gaz haline dönüþür. Bu esnada bulunduðu ortamdan ýsý çektiði için ortam sýcaklýðýný da düþürmüþ olur. Soðutma akýþkaný kompresör tarafýndan emilerek çevrim ayný þekilde tekrarlanýr.
Soðutma makinalarýnda önceleri amonyak ve karbondioksit kullanýlmýþtýr. Günümüzde ise freon kullanýlmaktadýr. Soðutucu akýþkanlar þu özelliklere sahip olmalýdýr :
Buharlaþmasý ve sývýlaþmasý uygulanabilir basýnçlar altýnda olmalýdýr Buharlaþma sýcaklýðý mümkün olduðunca düþük olmalýdýr Kimyasal olarak ayrýþmamalý , yanmamalý , zehirli olmamalý ve metal yüzeylerle reaksiyona girmemelidir. Düþük güç ile çalýþabilmelidir Maliyeti düþük olmalý ve kolay temin edilebilmelidir. Çevreyi kirletmemesi gereklidir.
En çok kullanýlan soðutma akýþkanlarý þunlardýr:
Freon 12 Freon 22 Freon 134a Freon 407c Freon 410A 407c nin muadili olup daha verimli olduðundan 407c nin yerini tamamen almýþtýr. Amonyak (Amonyak; patlayýcý,yanýcý ve zehirlidir.) Freon 12 Frigen 12 Kaltron 12 Genetron 12 Kükürtdioksit Metilklorid
Freon 12, freon gazýnýn F11 , F12 , F13 , F22 , F502 gibi türleri vardýr. Bileþiðinde C , Cl ve F bulunur. Çoðunlukla klima cihazlarýnda bu gaz kullanýlýr. F12´nin atmosferik basýnçta kaynama noktasý –29,8 ºC , donma noktasý –157,78 ºC ´dir. Yoðunluðu havanýn yoðunluðundan büyüktür. Renksiz bir gazdýr.
Soðutma veya klima tekniðinde üç yöntem uygulanýr:
Fiziksel Yöntem : Sývýlar buharlaþýrken çevreden ýsý çekerler , buharlaþan sývýnýn çevreden ýsý çekmesi , ýsý çekilen ortamýn sýcaklýðýnýn düþmesine neden olur. Isý kaybýnýn neden olduðu sýcaklýk düþmesine ya da sýcaklýk azalmasýna soðuma denir. Fiziksel soðutma yönteminin endüstride kullanýlan en önemli þekli , soðurmada soðutma yöntemidir. Bu sistemde ýsý enerjisinden yararlanýlýr. Herhangi mekanik parçasý yoktur. Soðutma devresinde soðutucu olarak silikojel ve su kullanýlýr. Silikojel nem tutucu ya da emici siliko-sodyuma maddesel bir asitin etkimesiyle oluþur. Bu bileþik daha sonra yýkanýp kurutulabilir. Çok küçük tanecikler halinde soðutma devresine yerleþtirilen silikogel amonyaðý emer. Amonyak düþük sýcaklýklarda suda kolayca çözülür. Bu çözelti 65 ºC sýcaklýkta ýsýtýldýðý zaman buharlaþýr ve sudan ayrýþýr. Suyun iþlevi soðutma devresindeki amonyaðý çözmektir. Sistem ; soðurma cihazý, kondansör (yoðuþturucu) ve (evaporatör) buharlaþtýrýcýdan oluþur.
Kimyasal Yöntem : Normal sýcaklýkta olduklarý halde bazý kimyasal maddeler belirli aralarda birbirleriyle karýþtýrýldýklarý zaman daha düþük sýcaklýklar elde edilebilir. Bunun nedeni karýþým oluþurken çevreden bir miktar ýsý alýnmasýdýr. Örneðin kar veya buzla sofra tuzunun karýþtýrýldýðýnda soðuma elde edilir. %65 kar veya buz, % 35 tuz ( NaCl ) karýþtýrýldýðýnda ilk sýcaklýk 0 ºC , karýþým sýcaklýðý –20 ºC´dir. %60 kar ya da buz %40 tuzun ilk sýcaklýðý 0 ºC , karýþým sýcaklýðý –30 ºC´dir.
Mekanik Yöntem : Mekanik yöntemle soðutma dýþarýdan iþ verilerek soðutucu akýþkanýn basýnç ve sýcaklýðýnýn yükseltilmesi esasýna dayanýr. Termodinamiðin 2. kanununa göre ters Carnot çevrimi prensibine göre çalýþýr.
Nemli Hava : Çevremizi saran hava yalnýzca N2 ve O2´den oluþmaz yüksek oranda su da bulunur. Su buharý miktarý çevre þartlarýna baðlý olarak deðiþir. Havanýn içerisindeki aþýrý nem insanlar için rahatsýz edici boyutlardadýr. Sýcaklýðýn ayný olmasýna raðmen nem oraný yüksek hava daha çok rahatsýz edicidir.
Mutlak nem : 1 m3 nemli havanýn içerdiði su buharý miktarýnýn kuru hava miktarýna oranýna mutlak nem denir. Mutlak nemi 1 kg. kuru havanýn içerdiði su buharý miktarý olarakta tanýmlamak mümkündür.
Baðýl Nem : 1 m3 nemli havanýn içerdiði su buharý miktarýnýn ayný sýcaklýk ve ayný toplam basýnçta içerebileceði maksimum su buharý miktarýna oranýna denir.
Çið Noktasý : Sabit basýnçta soðutulan nemli havanýn içerdiði su buharýnýn yoðunlaþmaya baþladýðý sýcaklýða denir.
Yaþ Termometre Sýcaklýðý : Belirli bir su kütlesinin doygun olmayan hava tarafýndan etkilendiðini varsayalým suyun sýcaklýðý bu havanýn sýcaklýðýndan daha büyük olursa sudan havaya ýsý geçiþi baþlar ve su aðýr aðýr buharlaþarak soður. Suyun sýcaklýðý havanýn sýcaklýðýna eþit olunca sudan havaya ýsý akýmý durur. Ancak hava doygunlaþmadýðý için buharlaþma devam eder. Buharlaþmanýn devam etmesi suyun sýcaklýðýnýn havanýn sýcaklýðýnýn altýna düþmesine neden olur. Bu durumdada havadan suya ters ýsý akýmý baþlar . Belli bir noktadan sonra ýsýl denge saðlanýr. Havayla suyun arasýndaki ýsýl dengenin saðlandýðý sýcaklýða termodinamikte ve klima tekniðinde yaþ termometre sýcaklýðý denir. Üzerine ýslak pamuk sarýlmýþ bir termometrenin gösterdiði sýcaklýk yaþ termometre sýcaklýðýdýr.
Kritik Basýnç : Kompresörün çalýþmasý için gerekli olan basýnçtýr.
1 . Kompresör : Sistemin içindeki akýþkaný yüksek basýnçlý gaz haline dönüþtürüp devreye pompalar. 2 . Kondenser : Yüksek basýnç ve sýcaklýkta , gaz halindeki akýþkaný sývý hale getirir 3 . Evaporatör : Düþük basýnç ve sýcaklýktaki sývý akýþkaný gaz haline getirir. 4 . Receiver : Sistemin içinde dolaþan akýþkaný depolar , içindeki nem ve pislikleri alýr. 5 . Evaporatör Faný : Elektrik motorundan aldýðý tahrikle çalýþan fan evaporatörün üzerinden aldýðý soðuk havayý kanallara üfler 6 . Kondenser Faný : Elektrik motorlu fan kondenser ýsýndýðý zaman termostatý sayesinde devreye girerek soðutma yapar 7 . Kompresör Kasnaðý : Motor kayýþýndan aldýðý tahrikle kompresörün çalýþmasýný saðlar
Sýcaklýðýn 21 ile 27 derece arasýnda olduðu bir ortamda yapýlan test sürüþünde otomobilin içine yerleþtirilen hoparlörlerden zil çalmasý , korna sesleri , itfaiye sireni vb. gibi sesler verilerek sürücünün bu sesleri zamanýnda duyup duymadýðýný kontrol etmek için bir pedala basmasý istenmiþ . 27 dereceye ulaþýldýðýnda sürücünün seslere gösterdiði reaksiyon süresinin % 20 ve daha da üzerinde oranlarda arttýðý saptanmýþ. Ayrýca sýcaklýk 27 derecedeyken 21 derecenin iki katý oranýnda sinyal dikkate alýnmayarak atlanmýþ. Yüksek ýsýdan etkilenen sürücünün 0,5 promil oranýnda alkol alan bir sürücüyle ayný durumda olduðu saptanmýþ. Bir çok kazaya yol açan saniyelik uykunun %32´si yüksek sýcaklýk meydana gelmektedir.
Klima kapalý konumda bulundurulmalý . Otomobilin motoru çalýþtýrýlýp motor ýsýtýlmadan kesinlikle klima çalýþtýrýlmamalýdýr Isýnmýþ havanýn hýzla dýþarý çýkabilmesi için camlar kýsa bir süre açýk tutulmalýdýr. Klima çalýþtýðý zaman hava sýcaklýk düðmesi soðuk konumda olmalýdýr. Motor çalýþtýktan sonra klima önce düþük devirde istenirse daha sonra yüksek devirde çalýþtýrýlmalýdýr Klimalar açýldýðý zaman hava kesinlikle kiþilerin gövdesine direkt olarak gitmemelidir Üflemeler tabana ve camlara verilmelidir. klima açýkken camlar kapalý tutulmalýdýr. böylece enerji kaybý önlenmiþ olur.
Tek baca deliðinden, hem temiz havanýn içeri alýnýp, hemde yanmýþ gazýn ayný bacadan dýþarýya verilmesi durumudur. Hermetik kombinin baca borusunun içine doðru bakarsanýz içiçe 2 boru vardýr. Böylece ortama (cama veya duvara) ikinci bir delik açýlmasýna ( havalandýrma deliði) gerek kalmaz.
Çevremizi saran hava yalnýzca N2 ve O2'den oluþmaz yüksek oranda su da barýndýrýr.
Su buharý miktarý çevre þartlarýna baðlý olarak deðiþir. Havanýn içerisindeki aþýrý nem insanlar için rahatsýz edici boyutlardadýr. Sýcaklýðýn ayný olmasýna raðmen nem oraný yüksek hava daha çok rahatsýz edicidir.
1 m3 nemli havanýn içerdiði su buharý miktarýnýn kuru hava miktarýna oranýna mutlak nem denir. Mutlak nemi 1 kg. kuru havanýn içerdiði su buharý miktarý olarakta tanýmlamak mümkündür.
Belirli bir su kütlesinin doygun olmayan hava tarafýndan etkilendiðini varsayalým suyun sýcaklýðý bu havanýn sýcaklýðýndan daha büyük olursa sudan havaya ýsý geçiþi baþlar ve su aðýr aðýr buharlaþarak soður. Suyun sýcaklýðý havanýn sýcaklýðýna eþit olunca sudan havaya ýsý akýmý durur. Ancak hava doygunlaþmadýðý için buharlaþma devam eder. Buharlaþmanýn devam etmesi suyun sýcaklýðýnýn havanýn sýcaklýðýnýn altýna düþmesine neden olur. Bu durumdada havadan suya ters ýsý akýmý baþlar . Belli bir noktadan sonra ýsýl denge saðlanýr. Havayla suyun arasýndaki ýsýl dengenin saðlandýðý sýcaklýða termodinamikte ve klima tekniðinde yaþ termometre sýcaklýðý denir. Üzerine ýslak pamuk sarýlmýþ bir termometrenin gösterdiði sýcaklýk yaþ termometre sýcaklýðýdýr.
Çelik esnek bir malzeme olduðu için ýsý tekniðinde en uygun malzeme olarak bilinmektedir. Yüksek ýsýl gerilimlere dayandýðýndan çatlama riski yoktur. Çelik kazanlarýn uluslararasý standartlara uygunluk þartý aranmalý, doðalgaza uygun dizayn edilmiþ olmalýdýr. Fiyatlarý diðer seçeneklere göre ucuz, tamiratý daha kolay ve kireçlenme riski düþüktür.
Blok olarak üretildikleri için nakliyeleri, dar yere sokulmalarý dökme dilimli kazanlar gibi kolay deðildir.
Çelik kazanýn kazan dairesine taþýnamadýðý durumlarda dilimler halinde döküm kazan kullanýlabilir. Dilimlerin montajý mutlaka uzman kiþilerce yapýlmalýdýr. Ömürleri uzundur, pahalýdýrlar, kullanýmdan kaynaklanan döküm çatlaklarý tamir edilemeyeceðinden dilim deðiþimi gerekir, dilim ilavesi ile kapasite artýrýmý mümkündür. Döküm gevrek bir malzeme olduðundan uygun olmayan kullaným ve iþletme koþullarýnda çatlama riski vardýr. Döküm kazanlarýn ithal edildiðinde, DIN 1691 ve 4702 normuna yerli kazanlarýnda TSE 430 , 4040, 4041 (ýsýl verim) satndartýna uygun olmasý gerekir.
Duman gazlarýnda bulunan su buharýnýn kazan içerisinde yoðuþmasý kazan ömrünü olumsuz etkilediðinden engellenmek istenir. Bu nedenle su buharý duman gazý ile birlikte bacadan atmosfere atýlýr.
Ancak bu su buharý bir enerji taþýmaktadýr ve klasik tip sýcak su kazanlarýnda bu enerjiden faydalanmak mümkün deðildir. Günümüzde bu enerjiden de faydalanmanýn yollarý bulunmuþtur. Yoðuþmalý kazanlar duman gazýnda bulunan su buharýný yoðunlaþtýrarak ve baca gazý sýcaklýðýný düþürerek ilave enerji kazanýr. Yoðuþmalý kazanlarda baca gazýndaki su buharýnýn yoðuþturulmasý için gazlarýn temas ettikleri yüzeylerin sýcaklýklarý baca gazý yoðuþma sýcaklýðý deðerinin altýnda olmalýdýr. Aksi halde bir yoðuþma olmaz. O halde yoðuþmalý kazanlarýn etkin bir þekilde kullanýlmasý için, sistem su sýcaklýklarý yoðuþma sýcaklýklarýnýn altýnda olmalýdýr.
Doðalgazda kullanýlan brülörler de þu þekilde sýnýflandýrýlýr.
Brülör, yakýtýn hava ile uygun oranda karýþtýrýlarak tam olarak yakýlmasýný saðlayan cihazdýr.ÇeþitleriBrülörler deðiþik kriterlere göre sýnýflandýrýlmaktadýr. Bunlardan baþlýcalarý:Kullanýlan Yakýt Cinsine Göre: Tek Yakýtlý Brülörler Katý Yakýt Brülörleri Kömür Talaþ, vb. yakýtlar Sývý Yakýt Brülörleri Fuel-Oil No:6 Motorin (Mazot) Gaz Yaðý Gaz Yakýt Brülörleri Doðalgaz LPG Özel Yakýt Yakan Brülörler Gliserin Hayvansal Yaðlar Yüksek Fýrýn Gazý(Ýngilizce: Blast Furnace Gas), vb. yakýtlar Çift Yakýtlý Brülörler Yukarýda bahsedilen yakýtlardan iki tanesini ayrý ayrý ya da ayný anda yakan brülörlerdir. Üç Yakýtlý Brülörler Yakýtýn Atomizasyon (Parçalanmasý)Yöntemine Göre: Yüksek Basýnç ile Püskürtmeli Brülörler (Memeli Brülörler) Buhar/Hava Atomizasyonlu Brülörler(Buhar/Hava Parçalamalý Brülörler) Rotatif Çanaklý Brülörler.
Dökme dilimli kazanlarda dilim ilavesiyle kapasite yükseltilmesinde brülör deðiþimi gerekmeyebilir. Bu tip brülörlerde yanma havasý bir fan vasýtasýyla alýnýr. Üflemeli brülörlü kazanlarda brülör deðiþimi vasýtasýyla yakýt tipi rahatlýkla deðiþtirilebilmektedir. Merkezi kazan sistemlerinde mutlaka 2 - 3 kademeli ve modülasyonlu brülörler tercih edilmelidir. Tek kademeli brülörler daha küçük kapasitelerde (örneðin 70 kw altýnda)tercih edilebilir. Havalandýrmanýn rahat olmadýðý kazan dairelerinde tercih edilmelidir, gürültüleri fazladýr, hareketli parçalarý olduðundan arýza ihtimali daha fazladýr, baðlandýðý kazandan söküldüðünde kazandan baþka bir yakýt yakabilir.
Yakma sistemi evlerimizde sofbenin aynýsýdýr, gürültü yok denecek kadar azdýr, bu tip brülörler doðalgaz ve LPG yakarlar, kazan dairesi havalandýrmasýnýn iyi olmasý gerekir, baca baðlantýsýnýn rahat olmasý gerekir, arýza ihtimali yok gibidir.
Seramik fiber yanma kafasý dolayýsýyla alevsiz yanma teknolojisine sahip bir brülördür. Yalnýzca kendisine özel kazanlarda kullanýlabilir. Özel bir brülördür.
Hem fuel oil hem de gaz yakabilen brülörler olup, gazýn kesilmesi halinde fuel oil ile çalýþma imkaný saðlar. Kesintisiz çalýþmak zorunda olan endüstriyel tesislerde tercih edilirler.
Kiþilerin ýsýtma cihazlarýný yaþadýklarý mahalde kendi konfor ve istekleri doðrultusunda kullanarak ýsýnma þeklidir. Bireysel ýsýtmada genel olark ilk yatýrým maliyeti merkezi sisteme göre daha yüksek olmasýnýn yanýsýra iþletme maliyeti de, cihazlarýn ulaþtýðý verim deðerlerinin düþük olmasý nedeniyle daha yüksektir.
Tercih edilmesinin baþlýca nedeni yakýt ücretlerinin kiþiye özel olarak ödenmesidir.
